podwyższenie kapitału zakładowego w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością na podstawie postanowień umowy spółki przewidujących maksymalną wysokość podwyższenia kapitału zakładowego
Określenie: podwyższenie kapitału zakładowego w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością na podstawie postanowień umowy spółki przewidujących maksymalną wysokość podwyższenia kapitału zakładowego brzmi może nieco odstraszająco i skomplikowanie, jednak większości przedsiębiorcom i prawnikom jest ono doskonale znane.
Chodzi mianowicie o sytuację, w której w umowie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wskazuje się, że podwyższenie kapitału zakładowego do określonej wysokości (czasem bardzo wysokiej), w określonym terminie, nie wymaga zmiany umowy spółki - art. 257§1 k.s.h. Tego rodzaju postanowienie zamieszczane jest w umowach spółek z ograniczoną odpowiedzialnością bardzo często.
O ile jednak możliwość zawarcia omawianego postanowienia w umowie spółki jest znana dosyć powszechnie, o tyle powszechna nie jest już wiedza o tym, że tego rodzaju podwyższenie może dotyczyć tylko dotychczasowych wspólników i nie może być sposobem na zewnętrzne dokapitalizowanie spółki.
Żeby wyjaśnić powyższą kwestię należy mieć na uwadze, że sposobów podwyższenia kapitału zakładowego w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością jest kilka, tyle że wyodrębnionych w oparciu o różne kryteria.
Z uwagi na źródło pochodzenia środków przeznaczanych na podwyższenia kapitału zakładowego wyróżnić można podwyższenie ze środków wspólników (dotychczasowych lub nowych) - wspólnicy przeznaczają środki na pokrycie nowych udziałów lub podwyższonej wartości dotychczasowych udziałów lub podwyższenie ze środków spółki - spółka przeznacza swoje środki zgromadzone jako kapitał zapasowy lub kapitały (fundusze) rezerwowe - art. 260 k.s.h.
Z kolei z uwagi na tryb podwyższenia kapitału zakładowego można wyróżnić podwyższenia kapitału zakładowego następujące na podstawie zmiany umowy spółki oraz podwyższenia kapitału zakładowego nie wymagające zmiany umowy spółki - art. 257§1 k.s.h. Powyższe rozróżnienie ma oczywiście znaczenie z punktu widzenia większości głosów niezbędnej do uzyskania w celu podjęcia uchwały. Zmiana umowy spółki wymaga bowiem, co do zasady, większości 2/3 głosów (art. 246§1 k.s.h.), podczas gdy podwyższenie kapitału zakładowego bez zmiany umowy spółki może nastąpić na podstawie uchwały podjętej bezwzględną większością głosów (art. 245 k.s.h.).
Wreszcie z uwagi na sposób podwyższenia kapitału zakładowego, można je podzielić na podwyższenie poprzez ustanowienie (emisję) nowych udziałów lub podwyższenie poprzez zwiększenie wartości nominalnej dotychczasowych udziałów (art. 257§2 k.s.h).
Oczywiście, z uwagi na to że mamy do czynienia z różnymi kryteriami powyższych podziałów, poszczególne sposoby podwyższenia kapitału zakładowego mogą się ze sobą łączyć. Przykładowo może być tak, że podwyższenie kapitału zakładowego nastąpi bez zmiany umowy spółki i jednocześnie będzie to podwyższenie ze środków spółki, a nastąpi poprzez ustanowienie nowych udziałów.
Mając powyższą podstawową wiedzę należy przyjrzeć się przepisom art. 257 oraz art. 260 k.s.h. Tym co powinno rzucić się najbardziej w oczy jest niby niepozorne odesłanie przez art. 257§3 k.s.h., do art. 260§2 k.s.h. Doświadczony prawnik winien jednak wiedzieć - takie odesłania nigdy nie są niepozorne i zawsze kryje się za nimi jakaś niespodzianka. Tak też jest i w tym przypadku. Otóż art. 260§2 k.s.h., do którego odsyła wspomniany art. 257§3 k.s.h., dotyczący podwyższenia kapitału zakładowego na podstawie dotychczasowych postanowień umowy spółki, stanowi, że nowe udziały przysługują dotychczasowym wspólnikom w stosunku do ich dotychczasowych udziałów i nie wymagają objęcia.
Nie zagłębiając się w tym miejscu w tok rozumowania Sądu Najwyższego oraz w jego prawidłowość, należy zwrócić uwagę, iż w dniu 17 stycznia 2013 roku Sąd ten wydał uchwałę w sprawie o sygnaturze akt: III CZP 57/12, w której doszedł do wniosku (rozstrzygając dotychczasowe kontrowersje w tym zakresie), że z omwianego odesłania do art. 260§2 k.s.h. wynika iż: podwyższenie kapitału zakładowego na podstawie dotychczasowych przepisów umowy spółki może wprawdzie nastąpić nie tylko poprzez utworzenie (emisję) nowych udziałów, ale również poprzez podwyższenie wartości nominalnej dotychczasowych udziałów (art. 257§2 k.s.h.), ale w podwyższeniu takim mogą brać udział wyłącznie dotychczasowi wspólnicy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.
Tym samym podwyższenie kapitału zakładowego w omawianym trybie nie umożliwi nigdy włączenia do spółki zewnętrznego źródła finansowania.
Poprzestając na bardzo ograniczonym komentarzu do stanowiska Sądu Najwyższego, stwierdzić należy, że wydawać by się mogło, iż odesłanie do art. 260§2 k.s.h. należy interpretować tylko w taki sposób, że jeżeli nowe udziały mają przypadać dotychczasowym wspólnikom, to przypadają one tym wspólnikom proporcjonalnie do ich dotychczasowych udziałów. Kwestię obejmowania udziałów reguluje bowiem sam art. 257§3 k.s.h. wskazując, że objęcie udziałów przez dotychczasowych wspólników wymaga złożenia oświadczeń w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Wydawałoby się, że z omawianego odesłania nic więcej nie wynika.
Nic bardziej błędnego, Sąd Najwyższy wywiódł bowiem z omawianego odesłania znacznie dalej idący wniosek - tylko dotychczasowi wspólnicy mogą uczestniczyć w podwyższeniu kapitału zakładowego następującego bez zmiany umowy spółki.
Nie pozostaje zatem nic innego, niż po prostu pamiętać o takim, a nie innym stanowisku Sądu Najwyższego, wyrażonym w uchwale.